سوتراهای یوگای پاتانجلی نبشته ای ۲۰۰۰ ساله است که برای هنرآموزان و مربیان یوگای بسیاری به عنوانِ راهنمایی کامل و معتبر در بابِ فلسفه و تمرین یوگا، مورد تکریم و احترام قرار دارد. این سوتراها شامل ۱۹۶ جمله ی قصار یا گزین گویه ی کوتاه می باشد که ماهیتِ حقیقت و ابزار توفیق در دستیابی به آرامش درونی و شادی را توصیف می کنند. در یکی از این سوتراها، حکیم پاتانجلی ۵ کلید برای باز کردن گنجیه های معرفت معرفی می کند: ایمان، قدرت، ذهن آگاهی، درایت و ذهن آرامی. اگر به این ۵ ویژگی به صورتِ مشتاقانه پرداخته شود، درکی ژرف تر از حیات، دانش حقیقی و رهایی درونی حاصل می شود. اگر بتوانیم بر این پنج خصلت به خوبی تسلط پیدا کنیم، آن گاه به باز کردنِ قفلِ دروازه ی رستگاری یا تحققِ ماهیتِ راستینِ خویش قادر خواهیم بود.
یوگا سوترای ۱.۲۰
فصلِ نخستِ سوتراهای یوگا به تعریفِ هشت شاخه ی تمرینات یوگا می پردازد. موانع متداول در طریقه ی یوگایی، و همچنین حالات هشیاری یا آگاهی که قابل دست یابی است، در این فصل مورد بررسی قرار می گیرند. پاتانجلی مسیرِ تمرین های پیشرفته ی یوگا را به وضوح شرح می دهد.
این سوترا شامل ۵ خصیصه یا فضیلتی است که به سَمادی منتهی می گردد.
سمادی حالی از سکونِ ذهنی، جذبِ ذهنی یا روشن ضمیری است که واپسین شاخه ی یوگای هشت‌گانه ی به شمار می آید.
Sraddha-Virya-Smrti-Samadhi-Prajna-Purvakah Itaresam
سایرین (بدون قابلیت های ذاتی) می توانند تمرینی نظام مند را دنبال کنند که ریشه در ایمان، اعتماد به نفس و ذهن آگاهی دارد تا انرژی و اراده ی لازم برای حفظِ تمرکز بی وقفه و یکنواختیِ ذهن را برانگیزاند که خود به بصیرت، دانش و معرفت منتهی می گردد.
برگردان واژه به واژه:
Sraddha: ایمانِ بی قید و شرط، باور، شهامت
Virya: انرژی، اراده ی قوی، نیرومندی
Smrti: حافطه، ذهن آگاهی، یادآوری
Samadhi: درون کشیِ ژرفِ مراقبه
Prajna: معرفت، درایت، هوش
Purvakah: پیش نیاز، تقدم
Itaresam: سایر افراد
خصلت های درونیِ پاتانجلی
۱ – ایمان (شرادْها): مساله ی باورمندی تسلیم گونه‌ای که دین مطالبه می کند در اینجا مطرح نیست، بلکه در موردِ یک حسِ جهت یابیِ درونیِ حرف می زنیم که بر پایه ی تجارب و شواهدی قرار دارد که با پیشرفتِ و تکوینِ تمرینِ یوگا حاصل می گردد. وقتی با لحاظ نمودنِ شرادها تمرین می کنیم، جَذْبه ی ژرفی به سمت و سوی موجودیتی متعال تر را احساس می کنیم، حال آن موجودیتِ متعال تر برای هر کدام از ما ممکن است تعریف متمایزی داشته باشد، از قبیلِ حقیقت، آرامش، سعادت، یگانگی، خودشناسی یا بدان گونه که پاتانجلی وصف می کند؛ سمادی.
۲- قدرت (ویریا): واژه ی سانسکریت معادل قدرت از ویرا می آید؛ ریشه ی سوپتا ویراسانا (وضعیت قهرمان خوابیده) و ویرابادراسانا (وضعیت جنگجو). ویرا همچنین ریشه واژه های انگلیسیِ virile (مردانه) و virtuous (پرهیزکار) می باشد. در یوگا قوای یک جنگجوی روحانی و معنوی بر تعهد و تلاشِ پایمردانه ی وی مبتنی است. نیروی او از حس درستی و هدفمندی نشات گرفته می شود.
۳- ذهن آگاهی (اسمریتی): هرچند که اسمریتی را اغلب تحت عنوانِ حافظه برگردان می کنند، سوامی پرابهاواناندا به زیبایی و درستی آن را «به یادآوری» ترجمه می کند. وقتی ما اندیشه های پراکنده و تجاربِ نیمه فراموش شده ی خود را دوباره به خاطر می آوریم، با هدایت کردن آن ها در امتدادِ یک نقطه ی تمرکز منفرد، قادر خواهیم بود یک حالِ مستمر آگاهی را توسعه بخشیم که تحت عنوانِ ذهن آگاهی شناخته می شود.
۴- بینش و درایت (پراجْنا): معرفتِ متعال تر پراجنا نه از اندیشه بلکه از درک و شهود بر می خیزد. تمامیِ تمرین های یوگاییِ ما، از آسانا تا مراقبه، به ما یاری می رسانند تا بینشی پدید آورده، آن را پالوده سازیم و تجسم بخشیم تا جایی که هر سطح از آگاهیِ ما را در بر گرفته و به بخشی از ماهیتِ ما بدل گردد.
۵- ذهن آرامی (سمادی): سمادی در کنار این که هدف غایی از تمریناتِ یوگا را تشکیل می دهد، یک فرآیند و تمرینِ متمادی برای تمرکزِ ذهنی، درون کشیِ عمیق و ژرف اندیشی نیز به شمار می آید. آغاز این سفر با چند دم و بازدم هشیارانه در یک آسانای نشسته ی پایدار و آسوده کلید می خورَد. ابتدا، لحظات سکون و درون کشیِ ژرف در مقاطعِ کوتاه و بر حسبِ اتفاق رقم زده می شوند. ولی با تمرینِ بیشترِ کشیدنِ آگاهی خویش به سمت و سوی درون، این تجربه های گذرا به مرور بنیادی تر شده و آرام آرام در پهنه ی دقایق و نهایتاً ساعت ها گسترده می گردند.
نتیجه گیری
پاتانجلی باور داشت که هنرآموزان به این چهار شاخصه یا فضیلت برای دستیابی به هدف غایی یوگا یعنی سمادی نیاز دارند. دو هزار سال بعد از آن، شاهد هستیم که چگونه ایمان، قدرت، ذهن آگاهی و درایت با یکدیگر ترکیب می شوند تا ما را در شدت بخشیدن و پیشبردِ هر تمرینِ یوگایی یاری رسانند.
از این گذشته، می بینیم که این رویکرد پنج شاخه کلیدی برای زیستنِ زندگانی به صورتی سرشارتر نیز به حساب می آیند.
مترجم: حمید رضا مختارزاده
آینگار یوگا شیراز