یوگا به عنوان یک موضوع محبوب در پزشکی شناخته شده و با داشتن منافع درمانی شناخته شده از آن، هم اکنون به عنوان یک درمان مکمل در مراکز درمانی پیشنهاد شده و توسط بیماران تمرین می‌شود.
محققان در دانشگاه ویندزور کشف کرده‌اند که یوگا علاوه بر اینکه می‌تواند راه حلی برای تسکین استرس، اضطراب، افسردگی و شرایط فیزیکی خاص باشد، می‌تواند به درمان سرطان پستان نیز کمک کند. همه می‌دانند که درمان سرطان سینه برای زنانی که از آن رنج می‌برند بسیار سخت است. این بیماری و درمان‌های آن از جمله پرتودرمانی موجب طیف وسیعی از علایم و عوارض جانبی گردیده و کیفیت زندگی بیماران را تحت تأثیر می‌گذارد، اما تعدادی از مطالعات جدید پیشنهاد کرده‌اند که یوگا نه تنها درد و رنج بیماران را کمتر میکند، بلکه سلامتی و تندرستی کلی آنها را افزایش میدهد [1].
اغلب زنان از خطر ابتلا به سرطان سینه مطلع هستند و انجام دادن چکاپ ماهانه و ملاقات با دکتر برای انجام ماموگرافی منظم را آموخته‌اند. در حالی که این‌ها ابزارهای مهمی برای تشخیص زود هنگام سرطان سینه‌اند، آیا برای بهینه کردن سلامتی سینه‌هایمان کافی بوده است؟ برای زنان بین ۴۰ و ۴۵ سال، سرطان سینه به عنوان دومین عامل مرگ بعد از بیماری قلبی می باشد. اگر یک زن تا سن ۸۵ سال عمر کند، در طول زندگی خود یک هشتم امکان ابتلا به سرطان سینه دارد. برای یادآوری کردن گسترش این بیماری ماه اکتبر، ماه ارتقاء آگاهی و اطلاع رسانی در خصوص سرطان سینه است. اما آیا تا کنون بیلبوردها و پوسترهای تبلیغاتی در مورد تمرینات یوگا و ایجاد یک سبک زندگی جدید برای کاهش دادن ریسک ابتلا به سرطان سینه آگاهی کافی داده‌اند؟
پژوهشگران تعدادی از فاکتورهایی که ریسک ابتلا به سرطان را بیشتر میکند، شناسایی کردند. برای اکثر زنان، مهمترین فاکتور احتمال برای سرطان سینه در معرض قرار گرفتن زندگی آنها با استروژن است. به بیانی دیگر، هر چه تعداد چرخه های قائدگی بیشتر باشد، ریسک ابتلا به سرطان سینه بیشتر می‌شود ( قاعدگی زودرس و یائسگی دیررس، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهند. بارداری قبل از ۳۰ سالگی، شیردهی و یائسگی زود هنگام، همگی ریسک ابتلا به سرطان سینه را کم میکند). البته این به این معنا نیست که استروژن به عنوان یک ماده بیگانه و سمی باشد. بدن ما برای تولید و استفاده از استروژن طراحی شده است. اما در دنیای صنعتی امروز، زنان نسبت به قبل احتمالا هم تولید استروژن بیشتری دارند و هم در معرض مقادیر زیاد مواد شبه استروژن (مواد شیمیایی ساخت بشر در غذا، آب و محیط) قرار دارند. همچنین برای اینکه استروژن بدن به مقدار مناسب باقی بماند، کبد و کلیه‌ها باید سالم باشند. اگر استروژن به مقدار زیادی تولید شود یا اگر بدن استروژن را بطور موثری استفاده نکند، کبد باید مقدار اضافه آن را شکسته و برای خارج کردن از سیستم بدن به کلیه‌ها بفرستد.
اگر کبد بیش ازحد کار کند، سستی و کندی به موجب در ارتباط بودن با مواد سمی زیاد موجب می‌شود. اضافی استروژن مجددا به درون رگ‌های گردش خون جذب شده و بدن نسبت به مقداری که می‌تواند استروژن استفاده کند هورمون بیشتری دارد.
تمرین یوگا برای سلامتی و بهبودی
با توجه به تعداد زیادی از فاکتورهای پرخطر گفته شده برای سرطان سینه که به نظر می‌آید خارج از کنترل ما هستند – مثلا ما نمی‌توانیم جنسیت خود را انتخاب کنیم و نمی‌توانیم انتخاب کنیم چه وقتی چرخه قائدگی ما شروع و پایان می‌پذیرد. افزایش سن، قرار گرفتن در معرض تابش زیاد اشعه، ژنتیک و… – پس اینجاست که آشکار می‌شود یوگا چگونه می‌تواند به ما کمک کند؟
تمرین یوگا می‌تواند به سه شیوه اصلی برای بیماران سرطان سینه سهم داشته باشد:
● تنظیم سیستم غدد درون ریز و بنابراین تعادل هورمون‌هایی که در معرض آن هستید.
● تقویت سیستم ایمنی، به ویژه با تحریک کردن جریان لنف
● رشد آگاهی، خرد و تمرین برای بوجود آوردن ارتباطی موثر با بدن و جهان اطرافمان.
مطابق با آموزه های استاد یوگا ب.ک.اس آینگار ، حرکات معکوس بهترین دوستان بدن هستند. تاثیرات آنها روی تعدادی از غدد حیاتی – پینه آل، تیروئید، پاراتیروئید و تیموس – که همگی در سر، گردن و قفسه سینه قرار دارند مورد بررسی قرار گرفته است. قرار دادن پاها بالای سرتان برای بهبود یافتن گردش خون به این غدد می‌باشد، که کمک میکند آنها بهتر کار کنند. حرکات معکوس مانند ساروانگ آسانا ، هالاسانا و ستوبانداساروانگ آسانا بواسطه ایجاد قفل چانه‌ی ملایم همگی روی بهبود عملکرد تیروئید – پاراتیروئید کار میکنند. قفل چانه خون را از اطراف فشرده و جمع میکند؛ سپس، وقتی قفل آزاد می‌شود، خون تازه اکسیژن دار، آزادانه درون و اطراف این ارگان‌ها می‌چرخد.
یوگی‌ها همچنین اعتقاد دارند که خم شدن به سمت جلو برای کاهش دادن فشار خون و آرام کردن آدرنال (غدد فوق کلیوی) و سایر اجزای دستگاه عصبی سمپاتیک که در پاسخ جنگ و گریز درگیرند کمک میکند. یوگا آموزان آینگار می‌گویند: شما باید آدرنال بیش فعال را آرام کنید، قبل از اینکه آنها را بطور موثر و کارآمدی فعال کنید، بنابراین انجام دادن تعدادی حرکات خم به جلو قبل از تمرین پیچ و خمش به عقب مطلوب و موثر است.
پیچ‌ها مثل آردها ماتسیندر آسانا، تخمدان‌ها، پانکراس، وآدرنالین را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مانند همان فشار مشابه که در قفل چانه برای تیروئید و پاراتیروئید ایجاد می‌شود. خم به عقب‌ها مثل دانور آسانا همچنین برای نیرو بخشیدن به این اندام‌های شکمی بکار می‌رود. سیستم ایمنی همچنین نقش اساسی در محافظت ما از سرطان سینه ایفا میکند. همانطور که گفته شد وضعیت‌های معکوس برای عملکرد سیستم ایمنی به طور ویژه‌ای سودمند هستند. وضعیت هایی مثل شیرشاسانا و ساروانگ آسانا خیلی موثر هستند. اما برای افرادی که دارای آسیب گردن یا فقدان توان و تجربه‌اند دارای محدودیت هستند. اما وضعیت ساده ویپاریتا کارانی برای همه افراد در دسترس است، راحت و آسوده و عمیقا موثر[2].
ترس و اضطراب محرک‌هایی هستند که حقیقتا بیماری را بدتر میکنند، طبق گفته Aggarwal Bharat، پروفسور درمان سرطان در مرکز سرطان اندرسون در هوستونِ تگزاس می‌گوید ، “هر زمان که شما دچار اضطراب و وحشت می‌شوید، بدن هورمون‌هایی را آزاد میکند که التهاب را افزایش میدهد و این التهاب بالقوه باعث افزایش اندازه تومور می‌شود”.[3]
از آنجائیکه استرس به سیستم ایمنی فشار می‌آورد، وضعیت‌های احیا کننده و شاوآسانا، نقش مهمی در سلامت سیستم ایمنی دارند.
یوگا همچنین به طور ویژه برای تقویت شبکه ایمنی، سیستم لنفاوی، سهم دارد. لنف مایعی است که اطراف همه سلول‌های ما را فرا گرفته است. دقیقا مثل بدن ما، سلول های ما مواد مغذی را گرفته و مواد زائد را دفع میکنند. اگر جریان لنف جاری نشود، سلول‌ها توسط مواد زائد احاطه می‌شوند. وقتی شما سرطان سینه دارید، درمان‌های مختلف دارویی و پرتو درمانی می‌تواند عملکرد سیستم لنف سالم – رگ‌ها، مجرا و گره هایی که مایع لنف را از بدن شما عبور میدهد، به خطر بیندازد. گره‌های لنف سالم برای عملکرد سیستم ایمنی مناسب ضروری و حیاتی هستند، پرتوافکنی و تشعشع می‌تواند به گره‌های لنف سالم آسیب وارد کند، و گره‌های لنفی اگر شامل سلول‌های سرطانی یا تومور باشند ممکن است حذف شوند.
برخلاف خون، که در کل بدن بوسیله قلب پمپاژ می‌شود، لنف برای جاری شدن به تحرک و فعالیت بدن نیاز دارد. خیلی از حرکات می‌توانند به گردش لنف کمک کنند: مثل ماساژ و تنفس عمیق. اما تمرین کردن بهترین روش برای گردش لنف است، و یوگا در تحریک و جریان یافتن لنف دارای برتری و مزیت است. یوگا گره‌های لنفی را تحریک میکند. بزرگترین گره‌های لنفی در بدن در زیر بغل قرارگرفته است، در مجاورت سینه‌ها.
بهترین راه برای تحریک کردن جریان لنف در کل بدن با تمرینات نیرومند وینیاسا است. وینیاسا از واژه سانسکریت “نیاسا” به معنی قرار دادن و پیشوند “وی” به معنی به طریقی خاص، مشتق شده است. وینیاسا در لغت به معنی مرتب کردن چیزی (مثل وضعیت های یوگا) به صورت خاص و یا ارتباط دادن یک آسانا به آسانای بعدی است. وینیاسا یک توالی جاری از آساناها است که با تنفس همراه می‌شوند. در کلاس وینیاسا یوگا، تمرینات به صورت روان و البته شدید و همراه با تنفس انجام می شوند. مربی در این کلاس‌ها، حرکات را به گونه‌ای طراحی میکند که به صورت روان به هم تبدیل شوند. یکی از عالی ترین روش‌ها برای انجام آن سیکل محرک و گرمازای سلام بر خورشید است.
تعداد زیادی از وضعیت های یوگا مستقیما ماهیچه‌های قفسه سینه، بازوها، و شانه ها را منبسط و منقبض میکنند، گره‌های لنفی را ماساژ می‌دهند و جریان لنف را تحریک میکنند. وضعیت‌هایی مثل آدوموکاشوان آسانا و پینکا مایورآسانا روی سینه‌ها کار کرده و آنها را کشیده و منبسط میکنند. گوموک آسانا بطور ویژه ای زیر بغل را کشیده و باز میکند.
حتی وضعیت های ساده مانند کشیدن بازوها بالای سر و خم به عقب روی بالشت یوگا می‌تواند در آزاد شدن و تحریک کردن گره‌های لنفی زیر بغل خیلی موثر باشد (مانند شکل‌های پایین) [2].
تعداد زیادی از زنان با سرطان سینه که درمان هورمونی دریافت میکنند، از نشانه های یائسگی رنج می‌برند. تمرینات جامع یوگا برای کنترل نشانه‌هایی مثل گرگرفتگی، خواب آشفته، خستگی، و نشانه‌هایی که مربوط به تغییرات در خلق وخو و سطح انرژی آنهاست اثرات خوبی نشان میدهد. مطالعات نشان می‌دهند که یوگا بواسطه مجموعه‌ای از تغییرات، پاسخ آرام سازی ایجاد میکند، که شامل افزایش حجم تنفس و کاهش ضربان قلب می‌شود.
برای بیماران مبتلا به سرطان پستان، یوگا با صندلی تمام فواید یوگا را بدون ایجاد هیچ مشکلی برای بدن ارائه میدهد. این حرکات برای بیماران سرطان سینه بسیار با اهمیت بوده، چون مبتلایان از برخاستن آنی یا روی زمین دراز کشیدن و …. استرس دارند و این حرکات، افراد را از استرس‌های این چنینی دور میکند. باز هم باید این نکته را یادآوری کنیم که تمرین‌ها باید زیر نظر مربی مجرب آموزش داده شود و از انجام دادن حرکات بدون یادگیری در خانه پرهیز کنید.
برای زنانی که اخیرا عمل سرطان سینه داشته‌اند، تکنیک‌های تنفسی بطور ویژه‌ای حیاتی هستند زیرا آنها تنفس را عمیق کرده و گروه ماهیچه‌هایی که مسئول عریض کردن و باریک کردن قفسه سینه هستند را کشیده و منبسط میکنند، تکنیک‌های تنفسی همچنین سطح اکسیژن را در خون افزایش داده و گردش خون غنی از اکسیژن، قدرت ماهیچه‌ها را بخوبی قدرت ذهن افزایش میدهد. زنانی که در طول درمان از تمرینات یوگا استفاده میکنند تغییرات خوبی در کیفیت زندگیشان گزارش کرده‌اند. مانند: کاهش قابل توجه درحالت تهوع و استفراغ و خستگی شدید در مدت شیمی درمانی. (بسیاری از این اثرات موجبات نگرانی و دردسر شده؛ به طوری که با کاهش سلامت مرتبط با کیفیت زندگی و کاهش بهداشت روان نظیر افسردگی و اضطراب همراه است و حتی به صورت مقاوم بعد از پایان درمان فعال ادامه دارد)[1].
محققان دریافته‌اند تنفس و مدیتیشن در یوگا تاثیر زیادی بر مبتلایان به سرطان سینه می‌گذارد. بعد از ۱۲ هفته تمرین یوگا توسط زنانی که سرطان سینه داشتند و تحت درمان بودند، مشخص شد که با انجام این مقدار یوگا ۵۷ درصد از خستگی و ۲۰ درصد از تورم آنها کاسته شده است. نتایج این تحقیقات در مجله “سرطان شناسی بالینی ” منتشر شد. بنابراین یوگا می‌تواند به عنوان یک روش مؤثر، راحت و کم هزینه در ارتقا کیفیت زندگی این دسته از بیمارن مورد استفاده قرار گیرد.
قبل ازانجام یوگا بعضی موارد مهم باید توجه شود. مانند تمام تمرینات، یوگا با خطراتی همراه است مثل:
•خطر مربی فاقد تجربه: از آنکالوژیست یا پرسنل مرکز سرطان درخواست کنید که مربیان بسیار با تجربه و کسانی که بطور مرتب با بیماران سرطانی کار میکنند به شما معرفی کنند.
•خطر لینفدما ( تجمعی ازجریان لنف در درون بافت‌ها که منجر به تورم می‌شود): در افرادی که گره‌های لنفی خارج شده است، تعداد زیادی از وضعیت‌ها و انواع فعال و شدید یوگا ریسک لینفدما را زیاد میکند. یک مربی یوگا کسی که تجربه کار کردن با بیماران سرطانی را دارد، می‌داند کدام نوع حرکات و وضعیت‌ها ایمن و بی خطر هستند.
•خطر شکستگی در افراد با متاستاز استخوانی ( : شایع ترین تومورهای بدخیم استخوان هستند، البته منشاء آنها خود استخوان نیست. وقتی فردی دچار سرطان ریه، پستان، پروستات، تیروئید یا اعضای دیگر شود و سلول‌های سرطانی خود را به استخوان رسانده و در آن شروع به رشد کنند، می گویند سرطان به استخوان متاستاز داده است یا متاستاز استخوانی بوجود آمده است.)
در افراد با سرطان سینه که متاستاز استخوانی دارند، بعضی از انواع یوگا ممکن است خطر شکستگی استخوان را به همراه داشته باشد. اگر شما متاستاز استخوانی دارید، از دکتر خود جویا شوید آیا یوگا برای شما مناسب است، یا اگر نوع ملایم یوگا یا تمرینات دیگری وجود داشته باشد مثل مدیتیشن که شاید برای شما بهتر عمل کند. همیشه قبل از شروع تمرینات یوگا با دکتر خود مشورت کنید [4].
نکته مهم
هیچکس این قول را نمی‌دهد که یوگا یا مدیتیشن سرطان را درمان میکند، اما برای افراد بی‌شماری از مردان و زنان، کسانی که برای حضور یافتن روی مت‌ها و کوسن هایشان متعهد شده‌اند، قطعا این تمرینات زندگی آنها را تغییر داده است.
یوگا یک حس خوب تمرین است، و ابزاری است که هر جایی می‌توانید استفاده کنید: در بستر خواب، نشسته روی صندلی، یا روی مت.
مترجم: فرزانه اسدپور
پسا دکترای شیمی تجزیه
دانشگاه یزد
References
1-Yoga and breast cancer, a journey to health and healing, Ingrid Kollak, RN, PhD, & Isabell Utz-Billing, MD
2-Yoga Journal –Oct 2008- page 90
3-Yoga and Cancer a Healing Journey, 2010 Yoga International by Linda Sparrowe
4-Research on yoga in women with breast cancer by Dana-Farber April 6, 2016