نخست آن که همه ی انسان ها به دنبال آن هستند تا از زندگی لذت برده و از رنج ها و آشفتگی ها، از عدم رضایت ها و واکنش های کورکورانه رهایی یابند. دیگر آن که همه می خواهند بدانند که هستند؟
راز حضور انسان در هستی محور اصلی کنکاش های تمام عرفا و فلاسفه بوده است. طبیعت اصیل ما همواره به دنبال ان است که خود را بشناسد. آدمی برای سالم زیستن و خلاص شدن از درد و رنج های روانی و روحی خویش باید موانع ذهنی و تناقضات درونی خویش را بشناسد و آن ها را برطرف کرده تا بتواند ذهنش را سرو سامانی دهد. همچنین احساس آرامش و شادی کند.
اما موضوع خودشناسی چیست؟
موضوع خود شناسی این است که ما ذهن، الگوهای فکری ، الگوهای رفتاری و الگوهای احساسی خود را بشناسیم. عامل اصلی تضادهای درونی ما ناشی از ذهن است. در صورتی که انسان بتواند کارکرد ذهن و محرک های رفتاری خویش را بشناسد، عمده ی مسایل انسانی حل شده است. اما پرسشی که مطرح می شود این است که :
چگونه خود را بشناسیم؟
جواب یوگا این است: شناخت ذهن از طریق خود ذهن.
چرا که ذهن اندام حسی اصلی به شمار می رود . تمام اطلاعلات جهان بیرون و همچنین هر رفتار و تجربه ای که شخص داشته باشد به وسیله ی اندام های حسی جسم به ذهن داده می شود و بر روی ذهن تاثیر می گذارد. حرکت های فیزیکی ، فرآیند های اندیشه و احساسات نیز نقش هایی بر ذهن می گذراند. مفهوم یوگاییِ انسان در نقش هایی است که در ذهن مان حمل می کنیم.
ذهن و خودشناسی
ذهن یک اندام ظریف حسی – آگاهی است. آنچه می شنویم، لمس می کنیم، می بینیم، می چشیم، می بوییم و واکنش هایی که بر اساس آنها انجام می دهیم بر ساختار ذهن اثر می گذارد و همین تاثیرات انسان را دارای ویژگی هایی می کند که ما باید بتوانیم این ویژگی ها را بشناسیم.
چرا ما اضطراب ، تنش و ترس داریم؟ چرا احساس نا امنی می کنیم؟چرا نمی توانیم لحظاتی با خود خلوت کنیم؟ چرا در ارتباطات خود موفق به ادامه ارتباط و ایجاد صمیمیت نیستیم؟ چرا مدام در تضاد و تناقض هستیم؟ چرا به اعتیادهای مختلف از قبیل اعتیاد به مواد مخدر، غذا، قدرت، کار، خرید، پرحرفی، اینترنت، دروغ، غیبت، و غیره روی می آوریم؟ چرا به شیوه های مختلف ذهن خود را کرخت می کنیم؟ چرا مدام حرص و جوش می خوریم؟چرا بی جهت نگرانیم؟ چرا نسبت به همه کس حسادت داریم؟ چرا مدام در مورد هر کس قضاوت می کنیم؟ چرا ثبات احساسات نداریم؟ چرا به رنجش های خود چسبیده ایم؟
و هزاران سوال دیگر … شاید جواب دادن به این سوالات سخت و خسته کننده باشد و تازه وقتی که توانستیم ویژگی های خود را بشناسیم چگونه خودمان را تغییر دهیم؟ واقعیت این است که خودشناسی و تغییر دادن خود یک شبه اتفاق نمی افتد، بلکه این امر در طول زمان و با تلاش و پشتکاری که شخص معرفت جو در ارتباط با خود انجام می دهد، حاصل می شود.
حمیدرضا مختارزاده
قسمت بعدی این نوشتار را در این لینک مطالعه نمایید.